Bodrum’un eski tekne ustaları birbiri ardına ebediyete göçerken, Bodrumlular da onları anmak, isimlerini unutturmamak için ellerinden geleni yapıyor.

  Tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını nedeniyle uzun süredir parkurlardan ayrı kalan tırhandiller ve tırhandilciler; BODTO, Bodrum Ticaret Odası desteğiyle, bir araya gelirken, ustaları/kaptanları/arkadaşları Kıvırcık Mustafa’yı da yarışların başlangıcından bitimine kadar özlemle andılar. Yarışa, Milta Bodrum Marina ev sahipliği yaptı, Bodrum Deniz Müzesi Yayınları da, katılan tüm teknelere, kendi baskısı olan Bodrum’un Gayıkları kitabını hediye etti. İlk gün, başhakem Aslı Göktan’ın verdiği brifingle başlayan bu özel yarışta ekipler -ortak karar- ile reytingsiz “boat to boat” yarışmayı seçti. Kıvırcık Mustafa anısına saydı duruşu ile başlayan ilk yarışa katılan tırhandiller Bodrum LimanÇelebi Adası-Köçek Adası-Bodrum Liman coğrafi rotasında yelken açtı. Kuzeykuzeybatı yönünden 16-18 knot hızında esen rüzgâr sağanaklarda 25 knot’lara kadar ulaşınca, yarış oldukça heyecanlı geçti. Startın hemen sonrasında meydana gelen iki çarpışmanın ilkinde hasar gören Funda ve Bastarda, ikincisinde ise vinci kopan Alice yarışı terk etmek zorunda kaldı. İlk gün yarışının ilk finişini Hızır 1 yaparken, Gargantua ikinci ve Gara Poşet üçüncü oldu. Yarış sonu, Milta Bodrum Marina’da yapılan mangal partisinde ise kazaların olumsuzluğundan eser yoktu. Konuşulanlar, çoğunlukla ‘Kıvırcık Usta’ ile ilgili anılar oldu. İkinci gün, rüzgâr yine kuvvetli idi ve bu nedenle de planlanan şamandıra yarışı, güncellendi. Ekipler, Bodrum Liman-Karaada/Yassıkaya-Bodrum Liman coğrafi rotasında yarıştı. İlk gün hasar görüp yarışı terk eden üç tekneden sadece Alice, ikinci gün yarışına katılabildi. Yine kuzey-kuzeybatı yönünden 20 knot’larda başlayan yarış, ilerleyen saatlerde sağanaklarda 30 knot’a kadar çıktı ve ikinci gün ilk üç, yine değişmedi; Hızır 1-Gargantua-Gara Poşet. Aynı akşam yapılan ödül törenine; BODTO Başkanı Mahmut Kocadon, İMEAK Deniz Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Dinç, Bodrum Denizciler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Erol Erdoğan ile Kıvırcık Mustafa’nın eşi Zuhal Cengiz ve çocukları da katıldı. Dereceye girenlere, Kıvırcık Mustafa’nın oğlu İbrahim Cengiz tarafından yapılan ahşap ödüllerin verildiği ödül töreni, duygusal anlara sahne olurken, Bodrumlu tırhandilciler/tırhandil ustaları, yöresel oyunlarda da ustalıklarını göstererek geceye renk kattı. 

Tırhandil Cup

1. Hızır 1, dümenci Aytuğ Ürer

2. Gargantua, dümenci Mazlum Ağan

3. Gara Poşet, dümenci İbrahim Cengiz

4. Oruç 1, dümenci Edip Ürer

5. Knidos, dümenci Deniz Mutlu

6. Kalita, dümenci Yunus Akçalı

7. Alice, dümenci Uğur Ayaz

8. Bastarda, dümenci Barış Çağlar

9. Funda, dümenci Ercan Canuysal

Yarış sonu ne dediler? 

İbrahim Cengiz (Kıvırcık Mustafa’nın oğlu, gemi inşa mühendisi)

Babam, etrafındaki bütün insanlara deniz ve tırhandil tutkusunu aşılamış biri. Hakikaten kalben seven, kalben hisseden bir insan olduğu için bu kadar kişi bugün toplanmış. Bodrum’da, umarım bu bölgede tırhandili en az babam kadar seven insanlar olacaktır, olduğunu da görüyorum zaten, beni çok mutlu ediyor. Ben de kendisinin gittiği yolda aynı şekilde bir tırhandil aşığı olarak mesleğime devam etmek istiyorum. Tarihine baktığın zaman çok geleneksel yöntemlerle gelmiş bugüne kadar. Yavaş yavaş modernleşiyor, mühendisliğe doğru kayıp daha da ileri götürmek istiyoruz. Tırhandil, Bodrum’un çok büyük bir değeri. Ege’nin, Akdeniz’in çok büyük bir değeri. Bu değeri de Bodrum’da yaşatabilmek bizim için çok büyük mutluluk olacaktır. 

Erdem Ağan (Ağanlar Tersanesi/ Gargantua ekibi)

Tırhandil, binlerce yıllık bir geçmişi olan bir tekne tipi diyelim. İki tarafı da sivri. Başı, kıçı bir dediğimiz tekne. Yurt dışında insanlar buna “double ender” diyor. Yunan, Ege, Türk kültürüne uygun bir tekne. Manevra kabiliyeti çok yüksek. Özellikle küçük olanlar yeke ile kullanıldığı için daha rahat dümen hissine sahip. Herhangi bir hidrolik sisteme gereksinim olmadan manuel bir şekilde dümen sistemi var. Başı kıçı bir. Posta sistemi biraz daha açık olduğu için, yük taşımaya daha uygun bir tekne. Biz bunları modernize ettik. Yeni arma sistemleri ekledik. Şimdi uçak gibi gidiyorlar maşallah. Zaten bu ekip de çok iyi. Artık o plastik teknelerin yarışçılarından çok iyi yarışçılar var burada. Start almayı da çok iyi biliyorlar. Gelecek yıllarda tırhandillerle kapışacak ahşap tekne olacağını düşünmüyorum. 

  

Aslı Cem

Aslı Cem (Dijital pazarlama danışmanı, İstanbul)

Yelkene yaklaşık 10 yıl önce başladım ve şu an özel bir yelken kulübünün lisanslı sporcusuyum. Genel olarak farklı marka fiber teknelerde seyir yapıyor, yarışıyorum. “Kıvırcık” Mustafa anısına düzenlenen Tırhandil Cup sayesinde tırhandillerle ile tanıştım, hem de ne tanışma. Bu tekneleri çok sevdim. İlk gördüğümde -kendine özgü tasarımı ilebeni heyecanlandırmıştı tirhandiller, bir de üstüne iki gün yarışınca aşık oldum bu teknelere. Fabrikasyondan uzak, türünün tek örneği olması ve özel bir ustalık ile yapılması, ahşap oluşunun yanında performans ve denizciliği ile ‘daha önce tanışsaydım’ dedirtti, bu özel ve anlamlı tekne. Donanım açısından baktığımızda, günümüzde üretilen fiber performans teknelerinde kullanılan vinçler, halatlar ve furling sistemleri aynı. Yeke dümeni ile kullanıldığında, teknenin manevrasının daha hızlı olması ise yarışta zaman kazandırıyor. 25-30 knot havada yarışırken fiber performans teknelerine oranla suyu ikiye yararak gitmesi ile dalgalarda daha konforlu bir seyir yapma imkanı sağlıyor. Özellikle yarışırken suya daha yakın ve temas etmenizden dolayı da, fiber tekne yarışlarına oranla adrenalin daha yüksek oluyor. İlk kez yarışma fırsatı bulduğum ve bundan sonra da kesinlikle yarışmayı planladığım Tırhandil Cup yarışlarının sonbahar-kış trofelerini ise sabırsızlıkla bekliyorum. 

  

Kıvırcık Mustafa (Cengiz) 1951-2 Nisan 2021

Girit’ten Kos’a ve mübadele sırasında Kos’tan Bodrum ve sonrasında İzmir’e taşınan Cengiz ailesinin “kıvırcık saçlı” oğulları Mustafa, İzmir’de çırak olarak başladığı mobilya marangozluğunu, Bodrum’da sürdürürken gelen bir kamara siparişi sonrası tekne yapımına başlar. Bodrum ve tırhandil sevdalısı Walter isimli bir İtalyan’ın teşviki ile Uğur Susam ile birlikte -halen aynı yerinde faaliyette olan- tersaneyi kurarlar. 80’li yıllarda İtalya’ya giden dört tırhandil üreterek başlayan tekne üretimi, ilerleyen yıllarda tırhandil üzerine yoğunlaşır. 10 yıl süren ortaklık, dostça sona ererken Kıvırcık Mustafa, tırhandillerini -çok sevdiğiyelken seyrine uygun olacak şekilde üretmeye devam eder. Teknolojiye de uyum sağlayarak, Bodrum’un ilk lamine tırhandilini üreten ustalardan biri olan Kıvırcık Mustafa 2018 yılında, kendi inşa ettiği Bastarda isimli tırhandili ile katıldığı Yunanistan/ Spetses yat yarışından ses kısıklığı ile dönse de önceleri bunu umursamaz. Haftalar sonra, eş/dost/akraba zoruyla gittiği doktordan kötü haber ile döner. Hemen tedavi süreci başlayan gırtlak kanserini, azmi, güler yüzü ve daima mutlu olması ile bir sene içinde bitirip, 2019 Bodrum Cup yarışlarında tırhandilinin dümenindeki yerini alır. Ne yazık ki hastalık bir sene içerisinde yeniden ortaya çıkar. Israrla “Beni bu hastalık öldürmeyecek” diyerek tekrar tedaviye başlayan Kıvırcık Mustafa, ne yazık ki 2 Nisan 2021 gecesi, geçirdiği Koah krizi sonrası, solunum yetmezliği nedeniyle hayatını kaybeder. Kıvırcık Tersanesi; halen, Kıvırcık Mustafa’nın İTÜ Gemi İnşaatı mezunu olan oğlu İbrahim Cengiz yönetiminde üretimlerine devam etmektedir.